Sindhutai Sapkal ; Caw-Buuk ah thi dingin an kaltak nain.

Sindhutai Sapkal ; Caw-Buuk ah thi dingin an kaltak nain.

Caw-Buuk ah a chuak i, Caw rawl peknak kuang ah ihter mi Jesuh kong cu tamtuk kan theih cio cang hna lai dah a chim hmanh kan chim khoh cio hna lai, nain Caw-Buuk chungah Hringtu Nu kong hi cu tamtuk chim le hngalh a si lem lo. 

India ramah hin Ngahtah zohkhenhtu le umnak inn le lo ngeilo hna caah riahhmun le eidin tirawl petu Minu pakhat a um, a tawinak in hun chimah cun, Maharastra ramthen, India rampi i khuate hme ngai pakhat ah ni 14 November kum 1948 ah a rak chuak, a min cu Sindhutai Sapkal, asi.  An chungkhar cu mirum chungkhar zong cu si ve hlah kaw, a thil hrukaih hna zong a tet i an tlek dih ngawt hna. Hrukaih thi tha a ngei lo.

India ram Kala phun cheukhat hi fanu ngeih an i fahsak ngai i, Fapa deuh lawng ngeih le hrin an duh tawn hna i hi bantuk ruahnak hi a hleikhun in Phun niam le khuasak har deuh chungkhar ah a um tawn. Sindhutai Sapkal, zong hi a chuahah hin a hringtunu a lungtling lo i Sianginn kai ter le cacawnter zong a sia a rem lo nain a pa bel nih cun a cohlan i Caw le Na an zohkhenh pahin Tangli tiang sianginn an kaiter. 

Sianginn kai i cacawn cu an dinhter i kum 9 mi lawng a si rih lio ah, a nak in kum 20 i upa mi, Kum 30 hrawng a tling cang mi cu Pasal ah an vat ter. Cuticun kum 19 lawng a si ah Fapa pathum a ngeih hna hnu ah Nau a pawi lio fawn. Pasal a ngeih hnu ah hin nun nuam in a um tuk lemlo, nain a beidong bal lo, ruahchannak nganpi a ngei tawn. an khua ah cun Ram ngeitu le Forest Dept riantuantu hna sinah Caw-ek char in an va pek tawn hna i, man ngei loin an va pek deuh tawn hi a si. Cucu a hmuh ah a celh lo i ai tuar cawk tilo tikah nawl ngeitu hna sinah chim phuannak le duhlonak a langhter, nain cu nih cun harnak lawng a chap. 

Nikhat cu Caw-ek an va pek tawnnak pakhat kha Sindhutai Sapkal, Pasal sinah a va kal i bia a va ruah i, hi ti hin lih bia a va chimh. "Nang hi hrut tuk tuah hlah ngat i, Nan nu hi pa tampi he an ih ti tawn hi na hngal lo maw, keimah he zong kan it tti bal cang, tu i a pawi lio mi fa zong hi keimah fa a si, cu caah nangmah le keimah kan mualpho lo nak hnga, hi naute le a nu hi na thah hna lo ah cun, nangmah kan thah lai" tiah a va chimh.

Kum 20 a si lio, nau a pawi mi thla 9 a si cang hnu ah, Sindhutai Sapkal, cu a pasal le a dawng le nih fak tukin an vuak i a paw hna ah cun an chuihchih len, a Pasal zong nih cun voi tam lak te a paw ah cun a chuih ve i cuticun thi dingin Caw-buuk ah an kal tak. A thih tikah Caw le Naa nih an cil i a thi ko hih tiin ruat hna seh ti an duh caah a si. Caw-Buuk ah cun nikhua hngal loin a it ko i, a thi ko cang rua tiah an kal tak. 

 Sindhutai Sapkal, cu a hung i hrim i a hung i hlauh tikah cun Caw pakhat tang i a ih ko kha a hung i hmu. Cu Caw nih cun, Caw dang le Naa dang nih an lamh i an suk nak hnga lo a rak ven, a Pasal nih a thih tak le tak lo fianh than dingin mi a fial tik hna zongah Caw tang i a ih ko rih kha an hmuh tikah an va pal ngam tilo i, "A thi ko cang" tiah an ruah. 

Cuticun Sindhutai Sapkal, cu thazaang dihlak chuahin a hung i hrim than i, a lung a hung fim le cangka cun a ngan a hung fak chinchap i, a paw chung Nau cu chuah a hung i tim. cuticun cu Cawpi tangah cun nausem cu a chuak i, nute a si. cun lung a har mi a nai bik mi cu a lak i ai pehtlai rihmi Laihri cu a tan, lung cu har tuk hlah kaw, voi 20 leng a zei hnu lawngah a cat kho. 

Suimilam pakhat hnu pakhat a thawh i a kal han tiang Cawpi nih cun a kilven i himbawn tein a chiah, Sindhutai Sapkal,cu a hung i hrim i thazaang a hun neih deuh hnu cun Cawpi cu a kuh i, biakamnak a tuah, "Bawmhnak ka herh bik lio caan i na ka bawmhchan i na ka kilven caah, Bawmhchanh a herh mi hna cu ka kilven ve hna lai" tiin.

A hong i hrim hnu a dir i, a kal khoh hnu zongah cun a caah a lam a pit hringhran, ho dah hun panh ding a hngal lo, a nu le pa zong nih an hlawt cang mi a si tikah le an miphun phunglam ngeih mi ah cun Pasal ngeih hnu hrim ah cun le Pasal le nih chuah ruang i an i then a si ah cun a nu le pa inn ah kir khoh a si tilo.

 

 Cu a si tikah Sindhutai Sapkal, cu a va sin zongah kir ngam tilo, a tta le pa zong panh ngam tilo in khawlak ah vahvai hram ai awt, zanah mi nih an tibuai nak hnga lo  Nausem he cun thlanmual ah a riak tawn, cuticun Thlan ah an chiah tawn mi eidin tirawl pawl cu a lak i a ei tawn hna. Mi cheukhat nih cun mithla hlah maw tiin an zamtak caan zong a tlawm velo.  a khuasak ning cu a har ngai ngai tikah khan longdong lungfakin a um caan le a ttah thluahmah caan hi a tlawm ve lo. 

Hnabeidong cikcek in a um hnu ah a nu le pa a va panh than hna nain an rak cohlang duh loh i an rak thawl than. Zankhat cu a hnabeidong tukin a um i zei zawn a ruah hmanh ah a hmailei caan cu a mui tuk le a pit tukin a hmuh caah le a fanu hmailei kong ding a ruah ah a celh lo i, mah le mah i thah ai tim. Tlanglawng lamah a kal i, Tlanglawng (Rail) pah ter ai tim. Cutibantukin Tlanglawng lamah a thih caan hngakin a ih ko lio ah cun, a langh lo nak mui lak burbuk phenah mipakhat ngaihchia ngai in a ttah thluahmah thawng kha a hei theih.  Sindhutai Sapkal, cu a tho i a va zoh tikah a upa ngai cang mi Tarpa kha ngaihchia ngai in a rak tap, a ke a bei i, ei awk rawl le din ding ti zong a ngeih lo caah rawltam tihal tukin a rak um lio a si. Sindhutai Sapkal, cu rianrang in a tho i, rawl ei ding kawl in a vak i, a za tawk a hmuh hnu ah a hung kir than i, cu tarpa cu a hung pek. 

Cuticun cu Tarpa cu Pathian auhnak a si ko rua tiah a ruah i, a min ah Krishna a sak. a ruang cu mah le mah i thah nakin ka nun ah hin thathnemnak ka ngei deuh ko, tuah ding thil  tampi ka ngei, hi vawlei caah hin tuah ve ding mi ka ngei. timi kha a hngalhter caah a si. 

A thaizingah cun a thu i khua fakpi in a ruat, zeihen ka tuah ne hnga, zeihmanh ka ngei lo, bawmchantu zong ka ngei fawn tung lo, zeitin midang cu ka bawmh khoh chin chin hna lai" timi a ruat. culio ah cun Thingkung thladem tangah a thut lio si ngelcel kaw, a zei tuah awk a theih lo khawcuanh pahin Thingkung zar hna cu a zoh hna. Thingkung tteng pakhat cu Hreitlungin fak ngai tuk a si cang i, hrikhat telawng nih a tlaih cang, cu Thing tteng te cu Nilin lakin an nufa a phenhtu thladem a tuahtu a si. cuko cun a lung a hung fim ziahmah. "Zeitlukin hringnun nih hin ka vel in ka tu ko hmanhseh midang caah tthathnemnak ka ngei kho thiamthiam rih ko" tiah ruahchannak nganpi a hung ngei. 

Sindhutai Sapkal, nih cun midang caah thathnemnak ngeih ve khoh kha ai zuam lengmang i, khawlak i a vakvai mi zohkhenhtu ngeilo ngakchia hna kha zohkhenh le kilven hram a hung i thawk, amah chung chuak fa a si lo mi ngakchia a zohkhenh hmasak bik mi cu Deepak, a si i Tlanglawng lam ah a char mi a si, cu hnu ah cun rau lo te ah ngakchia 16 nih anhung chap colh than i cuticun an nu ah a cang i, amah chungchuak fa bantukin a zohkhenh hna.

Hi ngakchia a zohkhenh mi hna hi eikawlnak fek cu ngei ve hlah kaw, khawlakah hlasa in kutdok in a vak i, a hmuh mi paoh cu ngakchia hna rawl cawknak caah a hman than tawn, rawl pe tu lawng silo in, himte in a kilvengtu hna zong a si. Mi nih a thil tuahto ningcang an hun hmuhpiak tikah bawmhchanh tlak a si kha an hung hmuh i an hun bawmh lulhmalh hna i, ngakchia zong an karh chin ve lengmang fawn.

Kum tam a liam hnu ah cun Sindhutai Sapkal, nih a zohkhenhmi ngakchia hna cu an hung karh chin lengmang i, a hmasa bik ngaktah zohkhenhnak inn cu Chikhaldara khua ah sak a hung si. Cuticun Pathian nih a lungthin kha a hmuh i, midang caah a riantuannak cu a hung karh chin lengmang i hmun tampi ah Ngaktah zohkhennak cu tuah chap si in a thawng thawng in ngakchia a zohkhenh mi hna cu an hung karh. Kum tam a liam hnu ah cun Ngakchia a zohkhenh mi hna cu an hung puitling ve ziahmah hna i, cheukhat Upadi lei thiamsang, Cheukhat Doctor le a dang dang hna tuan in mi puitlingah an hun i chuah hna. 

A riantuan that ruangah le midang caah thinlung umekin ai pekchanh ruangah hin Vawlei pum huap conglawmhnak siseh, India ram Conglomhnak sang siseh tamtuk te an pek cang, cu hna lakah cun India ram Nu hna sinah India Cozah nih a pek tawn mi Conglomhnak sang bik Nari Shakti award 2017 cu India ram President nih a rak pekchanh.

Cu India ram Nu hna sinah Conglomhnak sang bik an pekchanh hnu ah cun, nikhat cu a upa ngai cang mi Tarpa pakhat hi Ngaktah zohkhenhnak inn ah cun a hong, cu tarpa cu a rawl a tam, a zaw i, umnak ngeilo in a vakvai mi a si fawn caah i dor nak a vun hal hna. Sindhutai Sapkal, nih cun a hun hmuh tikah fiang deuhin a hun zoh tikah a hngalh cia cang mi a lo ngai in a hmuh. Fiang chin in a hun zoh than i, A hlanah thah a rak tim tu le thalo lak in a rak vua tu, a Pasal thing a si kha a hun hmuh. 

Chikhat an thu i bia a hei hal ta hnu ah hiti hin bia a chimh, "Zoh hmanh a hlan ah khan, na ka vuak i thah tiangin na duhnak kha a rak si, kha bantukin thi dingin na ka kaltak hnu ah khan, inn le lo ngei lo in le thlavaikiang tukin ka um tawn, zohhmanh tu cun nangmah tu kha inn le lo ngei lo vakvai in na um cang, hmanhselaw ka cung i na tuah bantuk khan cun ka tuah ve lai lo, kan ngaihthiam dih ko, ka hin thadam le lungdai tein na um ve ko lai, nain a hlan ka Pasal bantuk khan si ti lo in, ka fa upa bik bantukin kan cohlan ko e.." tiah a chimh. a hnu a chim ningah cun "ka nunah a sunglawi bik tiin ka ruah mi cu Ka Pasal hlun nih ka cungah khatluk in a rak ka tuahto ko bu in ka ngaihthiam than mi kha a si e" a ti. 

Mi nih a ngahtah zohkhennak hmun i an va ton paoh ah cu a Pasal hlun cu theihternak a tuah tawn hna i, "Hihi ka fa upa bik a si i, a che ah cun chimh a ngai lo tuk i a sual tuk ve tawn" tiah a rak chimh tawn hna. A konglam hi mi nih kau chin in an hung theih tikah mikip nih midang thazaang peknak caah a kong hi Tuanbia bangin an chim tawn. Amah Sindhutai Sapkal, nih a chim ningah cun "Ka nun i harnak ka ton mi vialte hna hi ka ruah than ah hin, Ka hringnun lamthluan hi Hling le so in a khat mi an si ko, nain cu Hling le so hna cu hawikawm ah kai ser hna i, cuticun ka nun cu a hung i dawh chinchin, cu hnu lawngah cun midang nunah ai dawh mi nun ka pekchanh ve khoh hna" tiah a ti. 

Sindhutai Sapkal, nih hliamhma he Caw-Buuk chung i Cawpi tangah a hrinmi Ngakchianute zong kha lung nenh lo thing nih nenh lo fam cu a hung thang ve lengmang i tu ah cun Dr. Mamta tiah theihhngalh mi Doctor thiamsang ngai a hung si ve cang. India ram Hospital tha tha le hlawh tam tuk a hlawh khohnak hmun hna ah a tuan kho dingin a thiam mi a si ko nain, cu pumpak thatnak vialte cu kaltak in a nu ngaktah zohkhennak cu a bawmh ve i midang caah a nun le a pum ai pe.

Salai C. Vanramdinmawi

(Tenglam)

18. Vaute. 2019

3:31 pm