PIALRAL AH TAL LENGDUN ANG AW.
PIALRAL AH TAL LENGDUN ANG AW....................................
Kan hlim dun ve theih thin zia kha aw... ka khawvel kha i khawvel ani ve emaw i ti a, i nunna kha ka nunna a ni tel ve ni te hian ka hre thin. ka thinlung zawng zawng chu i luahkhat vek a, a changtupa ber i ni a, kei chu ka in ti neitu nu em em a, ka ringtawk em em thin che a, thlamuang tak a i tang a ka bei hle hle chang phei chuan midang mamwh tawh miah lo tur ah ka in ngai thin. ka kut vuan a i khal neu neuh chang phei kha chuan ka thla a muang hliah hliah a, inti zei fahran a min fawh ngawng ngawng chang phei kha chuan ka thinlung chu a hlim ru ver ver thin a. midang ngaihtuahna chang pawh hre lek lo in nang chuan min zem a, i hmangaihna biahthu min hlan te kha ril ka ti em em a, ka thinlung an hneh a, i sawi a piang kha dik emaw kati thin.
Kan in hmuh hmasak ber kha chuan kum 16 chiah ka la ni a, nang pawh kei ai in kum khat awrh chauh a upa i ni a, mipa zawk mahnila i zeilo in i zakzum a, min biak kha i zak tlat a, kei lah mipa nel a bia zawt zawt chi kalo ni lo bawk nen, nang in min biak ve chhun pawn aw emaw aih tih emaw chauh in ka chhang thin che a,tichuan kan in be lo kumtluan ta reng a.
Mi tumruh tak i nih na khan i thil duh leh i thil tum chu thulh mai mai i tum lo a, hlauh i duh hek lo a, thlatam a vei hnu ah chuan ka mi ngainat ber leh zep nei map lo a, engkim ka sawichhuah nagm na i ni ta hial a,ka tah duh chang pawn ka tang a bei chung ngei in ka tap kher thin a, school i rawn kal loh chang te khan thiante zingah ka kha a har in an bul a awm pawh nuam kati ta lo, kan school kha mi 350 dawn zirlai awm na ni mah se i awm ve loh kha chuan ruak riau hian ka hre thin a, a chang phei chuan a rua ek emaw ka ti thin. kan school ah chuan kan class ah a thiam thei pawl a ni a, test na ah pawh lawmman i dawng fo reng a, ka chhuang che a ka lo lawm ve em em thin. mahse kei chu ka letling hmak thung a, pakhatna pawh kani ve ngai lo, mahse ka in sit lo a chhan chu nang chuan ka chak loh lai ber pawh in min duh thu i sawi thei tlat a, i tan a ka that ber thu i sawi kha, dawt a nih ka ring lo a, keimah ah inrintawkna i tuh ani.
Mite chuan ka mithmul chhah tak kha sawisel thin mahse, nang erwh chuan “i mithmul chhah tak hian hian i mitmeng a timawi zawk asin” i ti a, ka mithmul kha chhah zual sauh se ka ti a. A chhan chu nangin mawi i ti em a,i hmu kham lo ani ti raw. Midangte chuan ka tawng muang lutuk kha an sawisel a, i thatchhiat hmel min ti a. Nang erawh chuan “i tawng ri in beng a ti tlei a, ka hah dam sawng sawng thin” i ti a, kha vang kha a ni ang ka tawng ring zual sauh a, a chhan chu i awmna atangin i hre pha lovang tih ka hlau ani.
Km. 250 a hla atang a kan khua a i rawn zin duh kha mak ka ti lo a, a chhan chu min hmangaih a, ni rei lo te pawh ka tel lovin i awm thei lova, thlakhat ah vawi khat tal i rawn zin thin a, keipawh nangmah ang bawk ka ni a, a nem zawk ka nih vang nge ni, i ai pawn ka nasa zawk, thla khat a vawi khat chauh ni lovin kar khat ah vawi hnih tal rawn zin turin ka duh che a. zan a min rawn phone tlai deuh te khan i sual ka ti em em a, ka hua che a, ka thin a rim em em thin a, zan dar 12 thleng kan in biak hnu pawh khan reilote emaw ka ti thin a, “bawihte a tlai tawh em mai, muttui mangtha” min tih chang te khan ka kham loh em avangin ka lungni lo em em thin a. Zing lam a good morning message ka hmuh loh chang te hian nileng in ka nuar thin anih kha.
hmangaihna la na tak ini a, keipawn ka la na em em a, mi dawtsawi ka awi chang a awm ta fo reng a, mahse nangin ka then ngai lo ang che i tih avang khan i sawi a nih loh chuan midang sawi chu ka awi rei ngai lo. kan college kal lai pawh khan midangin min hel a, min la duh ru ve deuh thin. Tute pawh awm ve bawk mahse nang kha chu an luahlan thei lo che a, nang kha chu ka tan i tling tawk em em ani. Nang chuan a chang in i duh hun hunah min ti tap a, i duh hun hunah min ti nui thei a, i bula ka awm hi chuan ka hlim in ka thla a muang em em thin a, ka lung awi em em thin a nih kha.
Bawiha. kum 10 teh meuh a liam ve ta i thu min tiam te, min tih hlawhtlin sak loh avang khan ka dem lo che a kan ram hian a ngaisang em em che a ni, tunah chuan hna te pwh ka nei ve tawh a keima tawkah ka buai ve em em thin. Chu ka hna chu i hnena pawh ka sawi fo tawh zirtirtu hna ani a, tha min tih pui ve ngei pawh ka ring ani, kan collegeah khan zirtir hna chu ka thawk a, kan department room ka luh chang te hian ka mitthlaah class a i nui hmel te leh zawhna nawi tak tak hi han zawt vel thin te kha a lo lang a, ka in sum thei lo thelh thin.
. kan thut thin na thingbuk hnuai te pawh kha College naupang ten an rawn bel leh thin a, a chang phei chuan ka va thu ve hial thin a, kan nunhlui te kha ka dawn kir thin.
Min kalsan dawn khan ka tap vak a ka phal lo che a, ka tan hian khawvel a tawp dawn nite hian ka hria a, mahse i kal ngei a tul si a. hlim leh lungnuam tak a Hmuifang tlang a kan len lai in mipakhat samsei pa tak in i lehkha tur a rawn pe che a, i la a, i chhiar a mak ti tak in ka rawn en che a, i chhiar zawh ve leh min rawn pan hnai a, duat takin min kuah vawng vawng a, a ngaihna hre lo tak in i thil tih chu ka thlir ta tawp a, i inthiam loh hmel a, kha ti ang em a hreawm i tih kha ka la hmu ngai lo.
Ka mit ah tak min en in, “Bawihte, ka kal bo dawn a, ka vanduai a nih ngat phei chuan kir zai kar rel tawh lo pawh a ni thei, min lo ngaihtuah lutuk suh la, khuanu hnen ah min lo tawngtai sak thin ang che (ka mittui tla chu a hru fep fep a) khuanu a venghim ang che u, lo in enkawl tha ang che aw,” i ti a. “Aih” tiin ka chhang che a, “min kal san suh” tiin ka tap ta nghal mai a. min kuahbet a, “hriatthiam tum ta che i tan chauh nilo, midang zawng zawng te leh kan ram tan ani asin.” nangpawh i mittui a tla hial reng a. mipa diktak tepawh an hmangaihte vangin a tap ve thei a ni maw.? ...
Ithianpa chuan kan kal a hun e” a ti a, nangmah nghak reng tawh tu motor 7 din na lamah chuan ngaihthat loh hmel tak chungin in kal dun ta a, motor kiangkam ah chuan mi 20 bawr vel in an lo nghak che a, nang ang bawkin an sam a sei a, a then in sam an zial a, a changin i rawn hawikir leh zauh zauh thin tih loh chu min hnem lo turin i intipachang hram hram a nih kha, kei erawh ka tlu sawp a, ka tap vak vak a, thiante chuan min hnem tum ve bawk mahse min hnem thiam reng an awm lo.
Kha mi tum kha i hmel ka hmuh hnuhnung ber a ni ta, i aw ri ka hriat hnuhnug ber chu “ka hmangaih reng ang che” tih a ni a, kei erawh chhuan mumal takin ka thlah theilo che a, a chhan chu ka tuar na em a tin a ni, inneih thu te sawi a thu kan thlun lai leh hmalam hun duhawm tak tak te kan duanlawk lai in khati khan mualdang ah min liam san ta si a, i tello chuan tu kut nge ka vawn tak ang, tu tang nem ah nge thlamuang tak a ka bei hle hle leh tak ang le? tu nge min ti ttap ang a?. tu nge min ti nui leh thin ang?. i tello chuan ka nun hian awmzia a nei lo asin.
i kalbo hnu kha chuan thlakhat a vawikhat chu sawi loh, kumkhat ah vawikhat pawh i rawn zin ta lo a, thlakhat a inrinni hmasa ber a lo thlen a piang hian kan khaw chhuahtlang ah i rawn kal hun nghak in ka thlir reng thin che a, a rei deuh hnu phei chuan nitin ka thlir a, mahse bawiha lan tik ni reng i nei si lo, i bawihte-i hrilh a hei thin mange...Kan in ngaihzawn chhung khan i chanchin hriatkim loh tamtak kalo nei a, nang lah in i lo zep tlat bawk si,zallenna sualtu hnam ispai i lo ni reng a, christian ni lo in Khuazing Pathian i lo ring zawk tih te ka hre leh hnuhnawh a, Reformer nih ka tum i lo tih thin lai te khan Chhinlung lalram dinthar leh i tum a lo ni a, ka dem lo che ka chhuang hliah hliah zawk che a sin. mahse khati khawp a in hnaih leh in pawh si i chanchin ka lo hre tlem lutuk erawh ka in thiam thei lo a ni.
I kal bo tang a kum thum hnu ah chuan Nitin mai hian chanchinthar ah chuan hnam sipaite leh Burma sipai an inkah thu te, a chang leh Bangladesh leh India sipai te nen a an inkah thu te chu in chanchin kan hriat theih awm chhun a ni ta, engtin tak ka lungduh kha ttuanzai rel tak ang maw tiin suihlung ka lo phang thin. Burma leh Bangladesh lamah kan ram chin ni a in hriat chu in la ta tih kan hriat in kan lo lawm em em a, mahse India sipai te nen nasa tak a an inkap tih thawm kan hriat in ka theihtawk tein kan ram dinhmun hi kalo ngaihven ve thin a, a thim lam hlir kachang a lung a muang ngam lo, kan khua a mipa zawng zawng te pawh hnam sipai ah tang in a ruak hiai a, kan khua chu hmeichhia khua ang chauh ani.
Hun tawp lamah i sipai te an chan chhiat tawh hle lai in, nanglah a Cancer tih thawm a thang a, kan ram chu a ngui riai a, mahse pasaltha te chu an in tuai thar leh in an tlawm mai mai bik lo, I lehkhathawn te pawh tun thlengin kala kawl ttha a sin, a ngialngan in ka rawn tarlang ang e...
Duhtak Sophie,
I damtthat lai nih ka beisei, keipawh chung khuanu venhimna zar ah ka damtha e, thildang kasawi leh duah hma in “Kahmangaih che” tih ka hi ka han zep tel hram ang e.
He lehkha ka ziah lai hian Airawhvati(Irrawady) leh Chindwin in tawh na kamah kan awm a, kan sipai te chuan hma an sawn zel a, kan ram chin ni a kan hriat chu kan la zo ta mai, mahse i thinlung a ka ramlak kha ka hlauh palh ang tih hi ka hlau ru thin,” kan unau Asho-Chin hnam ho pawhin min thlawp ttha em em a, mahse bawihte ka ngai em em thin che, a chang phei chuan rawn haw daih te hi ka chak thin, mahse kan hnam hmalam hun tur ka thlir hian, kan ram hi ka phatsan phal ngang lo a ni.
Nang nen a hlim tak a kan lendun lai nite ka dawn kir chang hian, ka ngai zual che a, mahse kawl leh vai sipai, hmelchhe tak tak bak hmuh tur an awm silo, Laipui puak ri dum dum leh nasa tak a, Silai inkahna riva karah pawh i awri hriat ka chak em em thin a, ka silai ka vawn chang hian i kut mam tak kha vawn leh min ti chak thin,zanin hi arkaiden zan ani a, nangnen a hlim tak a kan lawm thin chhawrhthlapui kha, pipu te ram ttuanna Chindwin luipui chung ah mawi takin a eng a, i tello hian nunkhua a har a sin.
Bawihte kan thil tih mek hi, chung Pathian pawhin min thlawp tih ka hria a ni, kan mite aurawl chu hria in, an mittui far te chu a hmu ani, kohhran lamin min ttawngttai pui thin na zozai te pawh a hlauhthlawn lo Burma sipai a ttang, Chhinlungchhuak Battalion 2 lai te chuan an ralthuam famkim nen an ram tan ke an rawn pen a sin, khuanu hnenah lo ttawngtai fo thin ang che.
Thlahnih liamta khan Bangladesh leh Burma sipai ttangkawp te nen Akyab lawngchawlh hmun ah kan inkap vak a, chumi ttum chuan silai mu in min tawng fuh hlauh a, a thim riai riai a, chutih lai chuan ka rawn hre chhuak che a, i tan a ka damchhuak zolo tur leh kan ram tan a ka thawk chhunzawm thei lo tur ka ngaihtuah in kavan lainat in ka van ngai tak che em, tunah erawh chuan ka damttha var tawh a, hmachhawp tamtak ka nei a, mahse ka kal zelna tur erawh ka hrilh thei lo che ani.
I hmangaihna biahthu min hlan te kha ka thinlai ah hian an cham reng thin a, Ngenmu sur sung sung karah pawh nang zawng nghilhni i awm mawlh lo, lo lungphang suh la , ramthim khua a var ang a, in tawn leh ni a herchhuak leh ngei ang, Thanchhuah puan sin a siang ka lo lawi ni chuan min lo hmuak ang che aw chhuahtlang ah.
Mihrang val D zuun ngai te hi....
General. John. Z. Saio...
Mizo Battalion, Chhinlung Army.
He i lehkha ka hmuh hian ka thlaphan na te chu kiang vek se kati a, mahse ka lunglenna erawh ka hnawtbo zo chuang lo a, ka mittui far ngiai ngiai te chu hru hultu nei lo in ka biang ah an luangthla a, min ngaih ve thin thu te ka hriatin ka van thlahlel thin tak che em, Kathian Chan Chan-i te hai chu an lungduh te nen tlaini an lawm a, kei chu e, sakhi luite tui chak ang hian ka nunkhua a vai a ka hna a ngam thei lo.....
Min ngaihna lehkhathawn kan dawng a, khuahar tak chungin ka lo lawm em em a, Zan thim reh hnuai ah min kuah lum a, Pialral chanchin min hrilhtu nang erawh a tak a hmuh tur awm lo mahla ka kiangah ngei i awm ve ni tlat te hian ka hre thin che a, i thlarau in min thlir reng thin e maw ka tihna hian beiseina thar min neih tir thin.
.Zing khawvar engmawi tak karah turnipui chu lungsi tak in arawn herchhuak a, kan khua chu hnam sipai ten an awp tawh avang in mipui kan hlim in thenkhat chhungkhat laina te zawng an kim in an hlim ngei e, mahse chutih lai chuan hmarlam ram a kan khawpui pakhat LAMKA ah ve thung chuan hnam sipai te leh India sipai te chu ralthuam chitinreng nen an in ep ve mek thung a, chumi zing chu nidang ang lo tak in Turnipui pawh a nem a, mi zawng zawng te chu an hlim in hun rei tak tak in hmu tawh lo te chu an lungduh te nen turnipui lo chhuak chu an thlir an hmuhnawm rual rual in ka lung an len a ka tah lam lam a chhuak. Thirsakawr a rawn rik tawh hi chuan mi tupawh mai hian kan lehkhathawntur beisei in kan lo thlir thap thin, Lehkhathawn pahnihna kher kha chu a va nunrawng in zangaihna a van haihchham chiang em, ka duh lo, a ni thei lo, ka phal thei mawlh lo, India siapai ten an hmelma thluakbur ber `GeneRal. Salai John. Z. Sailo` an tihhlum vang a an lawm em em lai in kan ram vangkhawpui erawh a ngui riai a, kei a tan phei chuan damchhan tha ka nei ta lo mai nilo in dam hi ka thlahlel duh ngai ta lo...
Chu lehkhathawn chu a tak anih ka ring thei lo, ka ring phal hek lo. mahse, awih loh rual a ni lo, khawvel chanchinthar puangtu te pawn news channel tamtak ah, an puang luai luai si,. Kan vangkhawpui hlimna zawng zawng chu lungngaihna chhumthim in a rawn khuhbo a, tahna leh thlaphanna te chuan ro a rawn rel leh tan ta chu ani si a, Eng vang nge zalenna hi kan sual a, eng vang nge maw kan pasaltha te hian raltiang an kai tak le, kan hnam zahawmna leh kan piputen luchhum ban chhum huam a an sahzau venghim a, luahlum tur chauh in em ni?, mihrang val ngai a tapbang thei lo an lungduh te mittui hruhultu hi kan rin khuazing pathian hian pialral ah a senglut zo ta si a.
Min dem lo u, kan vangkhua leh ka lenrual lungduh te u..
Ka lungdumtu thlangkawrvai tawnah a fam anti...
Pialral lawi na man reng a tam lua e..
Indona boruak sosang tak kar ah nangmah sunna hun chu ropui tak a hman a ni a, kan ram in a General thaber a chan tamai chu mithenkhat rilru pawh a hnual phah hle reng a.. Ruangthlahna inkhawm a i hnukchah dan chanchin an sawi bak kha hriatbelh ka duh tawh lo.. Major.Thangkhawlien chuan ti hian a sawi a” India sipai te nen nasa tak a, Lamka khawpui daifem a kan in hmachhawn tum khan General bulah hian officer chin zawng chu ralrel in kan in hawrkhawm deuh reng a, kan beihpuite chan a tha zawk a, chumai a la ni lo, kei ni ai in ralthuam an nei tha bawk si nen, thawkkhat lai chu hnungtawlh a khan dang a tang a beih zawk mai rawtna te kha a awm hman a, mahse kan hotupa `khan fighter leh tank te bakah India sorkar ai a thilti thei Pathian kan nei a, hnungtawlh hi pathian thil huat ber a ni.
kan ram leh kan biak Khuazing Pathian tan a kan ke pen na tin reng ah hnungtawlh zawng hian kan rilru kan her danglam tur a ni lo chutiang zawng a hmalak chu kan hnam dan kalh a ni an ti tlat a, paltlang luih angai ta thin ani. Nimin hmasa mai kha a ni, India sipaite nen a kan Lamka khawpui a kan inkah vak tum khan kan chana chhe em em a, chunglam atangin fighter leh missile in an rawn bomb a, hnuailam ah tank leh Laipui an hmang bawk a, General dang ten hnungtawlh tur a an tih pawn General. John chuan a duh hauh lo, `thihchilh mai ang u, Chhinlung pasaltha kan hnungtawlh ngailo` a ti a, a tlan nghal ta mai a, mitamtak in kan zui nghal a, keipawh a hnungah chiah ka tlan a ni. India sipai te chuan min han kap ta tak tak a, hnam sipai tamtak chu an let ta phawk phawk mai ani, a tawp a tawp ah chuan General.John pawh thlangkawrvai silaimu chuan a deng fuh ta hlauh mai, mahse na tuar chung chuan atlan lui zel a, kan ramchin ah chuan hnam puanzar chu a va phun ta tiah mai ani. mahse an rawn kap thal ngal mai a, a bul kan va thlen chuan chhan hman a awm ta lo...” tiin.
Khawi hi nge hlimna chu ni a, eng hian nge ka lawm na min thlen ang tih hi he khawvel i awm ve tawh loh na ah hi chuan ka zawng buai duh ngailo, a chhan chu hlimna leh lawmna an tih te hi nangmah i ni a, i tello chuan chung thil te chu mumangram thim mai an ni. John. i sawi thin Chhinlung naufa te vangkhawpui Pialral ah tal lengdun ang aw.. Khuazing Pathian rorelna hnuai ah thukhat kan vuan ang a, hmangaihna parzu thlum i dawn dun ang, I sulhnu te fang a, kan sulhnu ram ah tuanzai ka rel chang hian nang ngaih lunglen tuarzo lin luaithli ka nul, lunglam ka vai thin mange..I pangpar mawi tih em em chhawkhlei leh Zamzo te pawh an chuai thin ang a, mahse an lo parvul leh thin. nang erawh ka chhingmittui a far a, ka thlaphan changin raurhla leng tal pawn i rawn lang ta si lo,.. Ka nagi thei lutuk che a, zantin hian ka tap thin, John,khawnge kan fanu leh kan fapate chu.. i thutiam i tih hlawhtlin hma a, ngati nge dairial i chan tak mai le.... I hmangaih.. `”Mai.Sophie.Guite”..
Duhtak, Sophie...
Lungzurin tap suh, hringnun hi zawng kumhluntur ani lo a, hmalam hun tur thlirthiam tur in ka duh che ani.. kahmangaih che Sophie,, thlamuang tak a herliam tur a min duh anih chuan khawngaih in tap lo hram ang che, katan chuan engkim i ni a, i hlu tak zet asin, i tap anih chuan pialral ah pawh lengmah i la ka inthiam thei ngai lo ang..I lakh ah hian lawmthu sawi sen loh ka nei a, min ti lawm tak tak ani. mihring diktak ah min siam a, natuar a ka rum chang pawh khan ka kiang ah i awm ve reng thin emaw kati thin a ka thla amuang ve hle thin. i felna leh i hmelthat famkim na te chu midangte tan langtham mah suhse, katan chuan i thaber fo a, he khawvel hi huaisen tak a hmachhawn turin ka duh che ani.
Pialral a Lasi te chu nangmah venghim turin Khuazing Pathian hnen ah ka ngen sak che a, nangzawng Pialral kawtchhuah a, “Pawl-a” khualtha tur i ni e,, “Chawmnu” hmuh chak ber leh duhsak ber te zing a mi i ni si a, kha kan harsatna tawrh zawng zawng te kha thihhnu piahlam a kan dinhmun that ve nan a tuar kan ni a sin.. Pialral kawtchhuah ah ka lo hmuak ang che..
Salai.John.Z.Sailo...........................
Aug-Dec 2012.....
Boston HSS Hostel,
Mission veng. Aizawl..}
Kan hlim dun ve theih thin zia kha aw... ka khawvel kha i khawvel ani ve emaw i ti a, i nunna kha ka nunna a ni tel ve ni te hian ka hre thin. ka thinlung zawng zawng chu i luahkhat vek a, a changtupa ber i ni a, kei chu ka in ti neitu nu em em a, ka ringtawk em em thin che a, thlamuang tak a i tang a ka bei hle hle chang phei chuan midang mamwh tawh miah lo tur ah ka in ngai thin. ka kut vuan a i khal neu neuh chang phei kha chuan ka thla a muang hliah hliah a, inti zei fahran a min fawh ngawng ngawng chang phei kha chuan ka thinlung chu a hlim ru ver ver thin a. midang ngaihtuahna chang pawh hre lek lo in nang chuan min zem a, i hmangaihna biahthu min hlan te kha ril ka ti em em a, ka thinlung an hneh a, i sawi a piang kha dik emaw kati thin.
Kan in hmuh hmasak ber kha chuan kum 16 chiah ka la ni a, nang pawh kei ai in kum khat awrh chauh a upa i ni a, mipa zawk mahnila i zeilo in i zakzum a, min biak kha i zak tlat a, kei lah mipa nel a bia zawt zawt chi kalo ni lo bawk nen, nang in min biak ve chhun pawn aw emaw aih tih emaw chauh in ka chhang thin che a,tichuan kan in be lo kumtluan ta reng a.
Mi tumruh tak i nih na khan i thil duh leh i thil tum chu thulh mai mai i tum lo a, hlauh i duh hek lo a, thlatam a vei hnu ah chuan ka mi ngainat ber leh zep nei map lo a, engkim ka sawichhuah nagm na i ni ta hial a,ka tah duh chang pawn ka tang a bei chung ngei in ka tap kher thin a, school i rawn kal loh chang te khan thiante zingah ka kha a har in an bul a awm pawh nuam kati ta lo, kan school kha mi 350 dawn zirlai awm na ni mah se i awm ve loh kha chuan ruak riau hian ka hre thin a, a chang phei chuan a rua ek emaw ka ti thin. kan school ah chuan kan class ah a thiam thei pawl a ni a, test na ah pawh lawmman i dawng fo reng a, ka chhuang che a ka lo lawm ve em em thin. mahse kei chu ka letling hmak thung a, pakhatna pawh kani ve ngai lo, mahse ka in sit lo a chhan chu nang chuan ka chak loh lai ber pawh in min duh thu i sawi thei tlat a, i tan a ka that ber thu i sawi kha, dawt a nih ka ring lo a, keimah ah inrintawkna i tuh ani.
Mite chuan ka mithmul chhah tak kha sawisel thin mahse, nang erwh chuan “i mithmul chhah tak hian hian i mitmeng a timawi zawk asin” i ti a, ka mithmul kha chhah zual sauh se ka ti a. A chhan chu nangin mawi i ti em a,i hmu kham lo ani ti raw. Midangte chuan ka tawng muang lutuk kha an sawisel a, i thatchhiat hmel min ti a. Nang erawh chuan “i tawng ri in beng a ti tlei a, ka hah dam sawng sawng thin” i ti a, kha vang kha a ni ang ka tawng ring zual sauh a, a chhan chu i awmna atangin i hre pha lovang tih ka hlau ani.
Km. 250 a hla atang a kan khua a i rawn zin duh kha mak ka ti lo a, a chhan chu min hmangaih a, ni rei lo te pawh ka tel lovin i awm thei lova, thlakhat ah vawi khat tal i rawn zin thin a, keipawh nangmah ang bawk ka ni a, a nem zawk ka nih vang nge ni, i ai pawn ka nasa zawk, thla khat a vawi khat chauh ni lovin kar khat ah vawi hnih tal rawn zin turin ka duh che a. zan a min rawn phone tlai deuh te khan i sual ka ti em em a, ka hua che a, ka thin a rim em em thin a, zan dar 12 thleng kan in biak hnu pawh khan reilote emaw ka ti thin a, “bawihte a tlai tawh em mai, muttui mangtha” min tih chang te khan ka kham loh em avangin ka lungni lo em em thin a. Zing lam a good morning message ka hmuh loh chang te hian nileng in ka nuar thin anih kha.
hmangaihna la na tak ini a, keipawn ka la na em em a, mi dawtsawi ka awi chang a awm ta fo reng a, mahse nangin ka then ngai lo ang che i tih avang khan i sawi a nih loh chuan midang sawi chu ka awi rei ngai lo. kan college kal lai pawh khan midangin min hel a, min la duh ru ve deuh thin. Tute pawh awm ve bawk mahse nang kha chu an luahlan thei lo che a, nang kha chu ka tan i tling tawk em em ani. Nang chuan a chang in i duh hun hunah min ti tap a, i duh hun hunah min ti nui thei a, i bula ka awm hi chuan ka hlim in ka thla a muang em em thin a, ka lung awi em em thin a nih kha.
Bawiha. kum 10 teh meuh a liam ve ta i thu min tiam te, min tih hlawhtlin sak loh avang khan ka dem lo che a kan ram hian a ngaisang em em che a ni, tunah chuan hna te pwh ka nei ve tawh a keima tawkah ka buai ve em em thin. Chu ka hna chu i hnena pawh ka sawi fo tawh zirtirtu hna ani a, tha min tih pui ve ngei pawh ka ring ani, kan collegeah khan zirtir hna chu ka thawk a, kan department room ka luh chang te hian ka mitthlaah class a i nui hmel te leh zawhna nawi tak tak hi han zawt vel thin te kha a lo lang a, ka in sum thei lo thelh thin.
. kan thut thin na thingbuk hnuai te pawh kha College naupang ten an rawn bel leh thin a, a chang phei chuan ka va thu ve hial thin a, kan nunhlui te kha ka dawn kir thin.
Min kalsan dawn khan ka tap vak a ka phal lo che a, ka tan hian khawvel a tawp dawn nite hian ka hria a, mahse i kal ngei a tul si a. hlim leh lungnuam tak a Hmuifang tlang a kan len lai in mipakhat samsei pa tak in i lehkha tur a rawn pe che a, i la a, i chhiar a mak ti tak in ka rawn en che a, i chhiar zawh ve leh min rawn pan hnai a, duat takin min kuah vawng vawng a, a ngaihna hre lo tak in i thil tih chu ka thlir ta tawp a, i inthiam loh hmel a, kha ti ang em a hreawm i tih kha ka la hmu ngai lo.
Ka mit ah tak min en in, “Bawihte, ka kal bo dawn a, ka vanduai a nih ngat phei chuan kir zai kar rel tawh lo pawh a ni thei, min lo ngaihtuah lutuk suh la, khuanu hnen ah min lo tawngtai sak thin ang che (ka mittui tla chu a hru fep fep a) khuanu a venghim ang che u, lo in enkawl tha ang che aw,” i ti a. “Aih” tiin ka chhang che a, “min kal san suh” tiin ka tap ta nghal mai a. min kuahbet a, “hriatthiam tum ta che i tan chauh nilo, midang zawng zawng te leh kan ram tan ani asin.” nangpawh i mittui a tla hial reng a. mipa diktak tepawh an hmangaihte vangin a tap ve thei a ni maw.? ...
Ithianpa chuan kan kal a hun e” a ti a, nangmah nghak reng tawh tu motor 7 din na lamah chuan ngaihthat loh hmel tak chungin in kal dun ta a, motor kiangkam ah chuan mi 20 bawr vel in an lo nghak che a, nang ang bawkin an sam a sei a, a then in sam an zial a, a changin i rawn hawikir leh zauh zauh thin tih loh chu min hnem lo turin i intipachang hram hram a nih kha, kei erawh ka tlu sawp a, ka tap vak vak a, thiante chuan min hnem tum ve bawk mahse min hnem thiam reng an awm lo.
Kha mi tum kha i hmel ka hmuh hnuhnung ber a ni ta, i aw ri ka hriat hnuhnug ber chu “ka hmangaih reng ang che” tih a ni a, kei erawh chhuan mumal takin ka thlah theilo che a, a chhan chu ka tuar na em a tin a ni, inneih thu te sawi a thu kan thlun lai leh hmalam hun duhawm tak tak te kan duanlawk lai in khati khan mualdang ah min liam san ta si a, i tello chuan tu kut nge ka vawn tak ang, tu tang nem ah nge thlamuang tak a ka bei hle hle leh tak ang le? tu nge min ti ttap ang a?. tu nge min ti nui leh thin ang?. i tello chuan ka nun hian awmzia a nei lo asin.
i kalbo hnu kha chuan thlakhat a vawikhat chu sawi loh, kumkhat ah vawikhat pawh i rawn zin ta lo a, thlakhat a inrinni hmasa ber a lo thlen a piang hian kan khaw chhuahtlang ah i rawn kal hun nghak in ka thlir reng thin che a, a rei deuh hnu phei chuan nitin ka thlir a, mahse bawiha lan tik ni reng i nei si lo, i bawihte-i hrilh a hei thin mange...Kan in ngaihzawn chhung khan i chanchin hriatkim loh tamtak kalo nei a, nang lah in i lo zep tlat bawk si,zallenna sualtu hnam ispai i lo ni reng a, christian ni lo in Khuazing Pathian i lo ring zawk tih te ka hre leh hnuhnawh a, Reformer nih ka tum i lo tih thin lai te khan Chhinlung lalram dinthar leh i tum a lo ni a, ka dem lo che ka chhuang hliah hliah zawk che a sin. mahse khati khawp a in hnaih leh in pawh si i chanchin ka lo hre tlem lutuk erawh ka in thiam thei lo a ni.
I kal bo tang a kum thum hnu ah chuan Nitin mai hian chanchinthar ah chuan hnam sipaite leh Burma sipai an inkah thu te, a chang leh Bangladesh leh India sipai te nen a an inkah thu te chu in chanchin kan hriat theih awm chhun a ni ta, engtin tak ka lungduh kha ttuanzai rel tak ang maw tiin suihlung ka lo phang thin. Burma leh Bangladesh lamah kan ram chin ni a in hriat chu in la ta tih kan hriat in kan lo lawm em em a, mahse India sipai te nen nasa tak a an inkap tih thawm kan hriat in ka theihtawk tein kan ram dinhmun hi kalo ngaihven ve thin a, a thim lam hlir kachang a lung a muang ngam lo, kan khua a mipa zawng zawng te pawh hnam sipai ah tang in a ruak hiai a, kan khua chu hmeichhia khua ang chauh ani.
Hun tawp lamah i sipai te an chan chhiat tawh hle lai in, nanglah a Cancer tih thawm a thang a, kan ram chu a ngui riai a, mahse pasaltha te chu an in tuai thar leh in an tlawm mai mai bik lo, I lehkhathawn te pawh tun thlengin kala kawl ttha a sin, a ngialngan in ka rawn tarlang ang e...
Duhtak Sophie,
I damtthat lai nih ka beisei, keipawh chung khuanu venhimna zar ah ka damtha e, thildang kasawi leh duah hma in “Kahmangaih che” tih ka hi ka han zep tel hram ang e.
He lehkha ka ziah lai hian Airawhvati(Irrawady) leh Chindwin in tawh na kamah kan awm a, kan sipai te chuan hma an sawn zel a, kan ram chin ni a kan hriat chu kan la zo ta mai, mahse i thinlung a ka ramlak kha ka hlauh palh ang tih hi ka hlau ru thin,” kan unau Asho-Chin hnam ho pawhin min thlawp ttha em em a, mahse bawihte ka ngai em em thin che, a chang phei chuan rawn haw daih te hi ka chak thin, mahse kan hnam hmalam hun tur ka thlir hian, kan ram hi ka phatsan phal ngang lo a ni.
Nang nen a hlim tak a kan lendun lai nite ka dawn kir chang hian, ka ngai zual che a, mahse kawl leh vai sipai, hmelchhe tak tak bak hmuh tur an awm silo, Laipui puak ri dum dum leh nasa tak a, Silai inkahna riva karah pawh i awri hriat ka chak em em thin a, ka silai ka vawn chang hian i kut mam tak kha vawn leh min ti chak thin,zanin hi arkaiden zan ani a, nangnen a hlim tak a kan lawm thin chhawrhthlapui kha, pipu te ram ttuanna Chindwin luipui chung ah mawi takin a eng a, i tello hian nunkhua a har a sin.
Bawihte kan thil tih mek hi, chung Pathian pawhin min thlawp tih ka hria a ni, kan mite aurawl chu hria in, an mittui far te chu a hmu ani, kohhran lamin min ttawngttai pui thin na zozai te pawh a hlauhthlawn lo Burma sipai a ttang, Chhinlungchhuak Battalion 2 lai te chuan an ralthuam famkim nen an ram tan ke an rawn pen a sin, khuanu hnenah lo ttawngtai fo thin ang che.
Thlahnih liamta khan Bangladesh leh Burma sipai ttangkawp te nen Akyab lawngchawlh hmun ah kan inkap vak a, chumi ttum chuan silai mu in min tawng fuh hlauh a, a thim riai riai a, chutih lai chuan ka rawn hre chhuak che a, i tan a ka damchhuak zolo tur leh kan ram tan a ka thawk chhunzawm thei lo tur ka ngaihtuah in kavan lainat in ka van ngai tak che em, tunah erawh chuan ka damttha var tawh a, hmachhawp tamtak ka nei a, mahse ka kal zelna tur erawh ka hrilh thei lo che ani.
I hmangaihna biahthu min hlan te kha ka thinlai ah hian an cham reng thin a, Ngenmu sur sung sung karah pawh nang zawng nghilhni i awm mawlh lo, lo lungphang suh la , ramthim khua a var ang a, in tawn leh ni a herchhuak leh ngei ang, Thanchhuah puan sin a siang ka lo lawi ni chuan min lo hmuak ang che aw chhuahtlang ah.
Mihrang val D zuun ngai te hi....
General. John. Z. Saio...
Mizo Battalion, Chhinlung Army.
He i lehkha ka hmuh hian ka thlaphan na te chu kiang vek se kati a, mahse ka lunglenna erawh ka hnawtbo zo chuang lo a, ka mittui far ngiai ngiai te chu hru hultu nei lo in ka biang ah an luangthla a, min ngaih ve thin thu te ka hriatin ka van thlahlel thin tak che em, Kathian Chan Chan-i te hai chu an lungduh te nen tlaini an lawm a, kei chu e, sakhi luite tui chak ang hian ka nunkhua a vai a ka hna a ngam thei lo.....
Min ngaihna lehkhathawn kan dawng a, khuahar tak chungin ka lo lawm em em a, Zan thim reh hnuai ah min kuah lum a, Pialral chanchin min hrilhtu nang erawh a tak a hmuh tur awm lo mahla ka kiangah ngei i awm ve ni tlat te hian ka hre thin che a, i thlarau in min thlir reng thin e maw ka tihna hian beiseina thar min neih tir thin.
.Zing khawvar engmawi tak karah turnipui chu lungsi tak in arawn herchhuak a, kan khua chu hnam sipai ten an awp tawh avang in mipui kan hlim in thenkhat chhungkhat laina te zawng an kim in an hlim ngei e, mahse chutih lai chuan hmarlam ram a kan khawpui pakhat LAMKA ah ve thung chuan hnam sipai te leh India sipai te chu ralthuam chitinreng nen an in ep ve mek thung a, chumi zing chu nidang ang lo tak in Turnipui pawh a nem a, mi zawng zawng te chu an hlim in hun rei tak tak in hmu tawh lo te chu an lungduh te nen turnipui lo chhuak chu an thlir an hmuhnawm rual rual in ka lung an len a ka tah lam lam a chhuak. Thirsakawr a rawn rik tawh hi chuan mi tupawh mai hian kan lehkhathawntur beisei in kan lo thlir thap thin, Lehkhathawn pahnihna kher kha chu a va nunrawng in zangaihna a van haihchham chiang em, ka duh lo, a ni thei lo, ka phal thei mawlh lo, India siapai ten an hmelma thluakbur ber `GeneRal. Salai John. Z. Sailo` an tihhlum vang a an lawm em em lai in kan ram vangkhawpui erawh a ngui riai a, kei a tan phei chuan damchhan tha ka nei ta lo mai nilo in dam hi ka thlahlel duh ngai ta lo...
Chu lehkhathawn chu a tak anih ka ring thei lo, ka ring phal hek lo. mahse, awih loh rual a ni lo, khawvel chanchinthar puangtu te pawn news channel tamtak ah, an puang luai luai si,. Kan vangkhawpui hlimna zawng zawng chu lungngaihna chhumthim in a rawn khuhbo a, tahna leh thlaphanna te chuan ro a rawn rel leh tan ta chu ani si a, Eng vang nge zalenna hi kan sual a, eng vang nge maw kan pasaltha te hian raltiang an kai tak le, kan hnam zahawmna leh kan piputen luchhum ban chhum huam a an sahzau venghim a, luahlum tur chauh in em ni?, mihrang val ngai a tapbang thei lo an lungduh te mittui hruhultu hi kan rin khuazing pathian hian pialral ah a senglut zo ta si a.
Min dem lo u, kan vangkhua leh ka lenrual lungduh te u..
Ka lungdumtu thlangkawrvai tawnah a fam anti...
Pialral lawi na man reng a tam lua e..
Indona boruak sosang tak kar ah nangmah sunna hun chu ropui tak a hman a ni a, kan ram in a General thaber a chan tamai chu mithenkhat rilru pawh a hnual phah hle reng a.. Ruangthlahna inkhawm a i hnukchah dan chanchin an sawi bak kha hriatbelh ka duh tawh lo.. Major.Thangkhawlien chuan ti hian a sawi a” India sipai te nen nasa tak a, Lamka khawpui daifem a kan in hmachhawn tum khan General bulah hian officer chin zawng chu ralrel in kan in hawrkhawm deuh reng a, kan beihpuite chan a tha zawk a, chumai a la ni lo, kei ni ai in ralthuam an nei tha bawk si nen, thawkkhat lai chu hnungtawlh a khan dang a tang a beih zawk mai rawtna te kha a awm hman a, mahse kan hotupa `khan fighter leh tank te bakah India sorkar ai a thilti thei Pathian kan nei a, hnungtawlh hi pathian thil huat ber a ni.
kan ram leh kan biak Khuazing Pathian tan a kan ke pen na tin reng ah hnungtawlh zawng hian kan rilru kan her danglam tur a ni lo chutiang zawng a hmalak chu kan hnam dan kalh a ni an ti tlat a, paltlang luih angai ta thin ani. Nimin hmasa mai kha a ni, India sipaite nen a kan Lamka khawpui a kan inkah vak tum khan kan chana chhe em em a, chunglam atangin fighter leh missile in an rawn bomb a, hnuailam ah tank leh Laipui an hmang bawk a, General dang ten hnungtawlh tur a an tih pawn General. John chuan a duh hauh lo, `thihchilh mai ang u, Chhinlung pasaltha kan hnungtawlh ngailo` a ti a, a tlan nghal ta mai a, mitamtak in kan zui nghal a, keipawh a hnungah chiah ka tlan a ni. India sipai te chuan min han kap ta tak tak a, hnam sipai tamtak chu an let ta phawk phawk mai ani, a tawp a tawp ah chuan General.John pawh thlangkawrvai silaimu chuan a deng fuh ta hlauh mai, mahse na tuar chung chuan atlan lui zel a, kan ramchin ah chuan hnam puanzar chu a va phun ta tiah mai ani. mahse an rawn kap thal ngal mai a, a bul kan va thlen chuan chhan hman a awm ta lo...” tiin.
Khawi hi nge hlimna chu ni a, eng hian nge ka lawm na min thlen ang tih hi he khawvel i awm ve tawh loh na ah hi chuan ka zawng buai duh ngailo, a chhan chu hlimna leh lawmna an tih te hi nangmah i ni a, i tello chuan chung thil te chu mumangram thim mai an ni. John. i sawi thin Chhinlung naufa te vangkhawpui Pialral ah tal lengdun ang aw.. Khuazing Pathian rorelna hnuai ah thukhat kan vuan ang a, hmangaihna parzu thlum i dawn dun ang, I sulhnu te fang a, kan sulhnu ram ah tuanzai ka rel chang hian nang ngaih lunglen tuarzo lin luaithli ka nul, lunglam ka vai thin mange..I pangpar mawi tih em em chhawkhlei leh Zamzo te pawh an chuai thin ang a, mahse an lo parvul leh thin. nang erawh ka chhingmittui a far a, ka thlaphan changin raurhla leng tal pawn i rawn lang ta si lo,.. Ka nagi thei lutuk che a, zantin hian ka tap thin, John,khawnge kan fanu leh kan fapate chu.. i thutiam i tih hlawhtlin hma a, ngati nge dairial i chan tak mai le.... I hmangaih.. `”Mai.Sophie.Guite”..
Duhtak, Sophie...
Lungzurin tap suh, hringnun hi zawng kumhluntur ani lo a, hmalam hun tur thlirthiam tur in ka duh che ani.. kahmangaih che Sophie,, thlamuang tak a herliam tur a min duh anih chuan khawngaih in tap lo hram ang che, katan chuan engkim i ni a, i hlu tak zet asin, i tap anih chuan pialral ah pawh lengmah i la ka inthiam thei ngai lo ang..I lakh ah hian lawmthu sawi sen loh ka nei a, min ti lawm tak tak ani. mihring diktak ah min siam a, natuar a ka rum chang pawh khan ka kiang ah i awm ve reng thin emaw kati thin a ka thla amuang ve hle thin. i felna leh i hmelthat famkim na te chu midangte tan langtham mah suhse, katan chuan i thaber fo a, he khawvel hi huaisen tak a hmachhawn turin ka duh che ani.
Pialral a Lasi te chu nangmah venghim turin Khuazing Pathian hnen ah ka ngen sak che a, nangzawng Pialral kawtchhuah a, “Pawl-a” khualtha tur i ni e,, “Chawmnu” hmuh chak ber leh duhsak ber te zing a mi i ni si a, kha kan harsatna tawrh zawng zawng te kha thihhnu piahlam a kan dinhmun that ve nan a tuar kan ni a sin.. Pialral kawtchhuah ah ka lo hmuak ang che..
Salai.John.Z.Sailo...........................
Aug-Dec 2012.....
Boston HSS Hostel,
Mission veng. Aizawl..}
Comments
Post a Comment