Dawtnak Khua Hauhnar ah

Dawtnak Khua Hauhnar ah

(Dawtnak Khua chuahtlang)

Dal – 1 nak

Lawngtlai ka um hnu ah Sangau khua Voihnih lawng ka tlung tthan kho, a voikhatnak ka tlun cu Dong Lian nupi tthi zawh ah a si i Sangau in Meng 3 a hlatnak Pangkhua ah a si, a zan in Pangkhua ah ka lan colh i Sangau ah sau hmanh ka um manh lo, Suimilam Pahnih chung hrawng cu kapa he bia kan I ruah manh nain Pangkhua ah ka lan colh, Nupi tthit ah cun Kawi ah a ka tlaih i ka dirpi hna, Nupi tthit thaizing cu LSA nih Lairam Pumpi ah CAB duhlonak lam an hrawn ni ding a si i  Lairam Pumpi ah an tuah bantukin Sangau zongah LSA Sub-Headquater Sangau hruainak in CAB duhlonak lamhrawn cu a ngei ve ding an si caah zing rawlei hlan in Sangau lei ah ka kir tak tthan hna, CAB duhlonak lamhrawn kan lim in inn ah ka ttin tthan, ka khualtlawnnak le kai chawhhlannak i ka bat deuh caah ihkhun ah ka zau i ka rak i hngilh manh.

Kanu nih a hong ka tthang i “Hawi leng na ngei, Pu Hrang Lian a si, a voithum honnak a si cang, biaruah ding kan ngei “ a hong ka ti, ka hmai kai thianh I mileng khan lei ah cun ka kal, nidang ah kan inn ah a lengkai bal mi a si lo, kan veng ai hlat fawn caah Pu Hrang Vung keimah biaruah a ka duh cu khuaruahhar lei khi a si, “Na caam sau lai maw, bias au ngai te ruah kan duh le” a ti, “Kapu sau cu ka caam manh lai lo, thaizing lei ah kir colh kai tim, mitang rianttuan kanti cu mah duh hmanh in sau caam khoh a si lo i, zeidah biaruah ding na ka ngeih tuzaan cu kai manh ko lai, tu zongah kai manh ko” ka hei ti. “Zaan khat lawng ah chim thlu ding mi a si lo. Christmast hmangin nah un tlun tik hna ah kan I kawm than te lai” a ti i a kan lawi tak than. Kei zong a thaizingah Lawngtlai panh in ka kir vet than.

A voihnihnak Sangau ka phanh i Association for Lai Language (ALL) kan pa le zuul in Halkha CACC Laica ruatkhangtu Committee ah kan kal pah in a si, cu tan ah cun kal lei ah Sangau ah zaankhat kan riak, Halkha zaanli kan caam hnu ah kan tlung tthan kan tlun lei ah cun LSA Sub-Headquarters nih General Election an ngeih ni ding he ka caan ai ton hawi caah Lawngtlai LSA General Headquarters ka hawi le nih kan hrang ah hawn kal a a har nangmah nih thimnak cu hung tuahpi ko hna an von kati tthan caah ALL kan pa le rual ah tlung kho lo in Sangau ah cun nikhat ka caam tthan, LSA Sub-Headquarters Election kan lim hnu cun Inn ah ka ttin i Inn ka phak cun ruahlopi in Pu Hrang Lian cu kan inn ah a rak um,Ka Pa nih “Na tlung ti a hngalh in tu le lek a hong a herh ngai mi biaruah ding an ngei ko rua” a ti i thildang tuah tak lo in an sinah ah cun ka tthu ve. Cu tan zongah cun na caam sau lai maw ti cu a ka hal tthiam thiam hawi. A thaizingah ka lan tthan lai ti ka chim lio ah cun a hmai a chia pah bantukin ka hei hmuh.

Ka ruahnak ah cun Pu Hrang Lian hi zei bia ngai dah chimh le ruah a ka duh hnga? Zaankhat lawngah chim thlu lo ding bia le hla cu zei pipa dah a si hnga timi ka ruat. Cu tan zongah cun sau tthu loin a kan lawi tak tthan Ka pa nih “zaan hna ah a inn ah va leng law a ttha hnga, a upa cang i an venglam a hlat fawn he a hrangah chawhleh zong a har “ a ti i keimah zong nih ka hna a tla ve, nain zaan khua a hung muih cun Dinthar veng lei nih ka lung a ka len deuh zawk maw a si hnga Pu Hrang Lian te inn lei hrim ka khuaruah nak nih a rak hngal tilo.

Lawngtlai ah ka kir hnu thla 5 hrawng cu ka um manh hawi cang Inter-Middle School Quiz Competition on Lai History Organising ah ka u le nih an ka telh ve caah mah rian cio ah kan buai cio hna, Quiz Competition kan tuah a zaan thumnak ah khin Sangau in kapa nih a hong ka chonh i Pu Hrang Lian nih hi vawlei in a kan chuahtak nak kong le a thih lai ah ihkhun cungah biaruah ta a ka duhnak kong ka Pa sin i a rak chim len nak kong ka a hung ka chimh “Ka pa nih Quiz Competition nan lim tikah a thlan zoh ding talin rak tlung kho law cu ka duh ko” a hong ka ti, Biaruah ta a ka duh ngai nain caan ka pek khoh lo caah le biaruah ta manh loin mual a liam caah ka ruahnak a ttha lo ngai ka um a nuam kho lo. Quiz kan tuah chung cu ka ruahnak ah Pu Hrang Lian ka mitthlamah ka hmuh i zeibia ngai dah chimh a ka duh mi kha a si hnga timi ka ruat.

Quiz Competition kan lim hnu ah cun Organising Committee nih lawmman an ka pek mi cu thildang ah hmang loin Sangau tlun i Pu Hrang Lian thlan zohnak dingah kai chiah i Sangau tlunnak ding caan rem ka kawl rian pipa kan hung lim i kan Manager sinah Sangau tlun cu ka hal Nili chung an ka pek i Kapa nih “Sabbath ni ah i puum manh dingin hong tlung te, Kan Biakinn thar kan luh hnu ah voikhat hmanh nai pum manh ve lo i tutan na tlun cu Sabbath ni ah i pum manh hrim hrim dingin rak tlung “ a ti caah Sabbath ni i pum manh dingin Cawnningani ah ka hawipa CZ nih a Bullet thar lak mi in a ka tlun pi, Sangau a phanh ve bal rih lo caah le Phongtlang le Sangau kiangkap hmunhma pawl zoh pah duh ah a ka tlun pi hi a si.

Sangau kan phak ah hin ni a sang ngai rih i Sumkhal can hrawng ni cu a tang rih, Sangau khua hauhnar ah ka kawipa Aram le an nu nih an rak kan dawn i sau tang lo in khuachung lei ah kan lan colh. April Par a ciamh lei si cang kaw hnahthar hna an corh pah cang i a Par tlawmte an tang rih i hnah hlun cu hnahthar nih an hung thlen ka te a si.

Zaan cu kan khualam a sauh caah lengchuak loin kan it colh ko, a thaizing Sabbath ni ah cun Biakinn thar ah i pum ding cun kai tim ve, midang caah cun a thar a si ti lo nain ka hrangah cun Biakinn thar a si, kum 3 leng Biakinn ah lawi lo in mi inn le lo i Pathian kan biak hnu ah Khirhfabuu chungtel pumpeknak le Pathian bawmhnak thawngin Biakinn thar kan hung nei kho ve than cu sikaw Midang Khirhfabuu bantukin a ngan le ttha si lo hmanhseh kan Khirhfabuu caah cun Jerusalem (Solomon) Temple ko khi a hluan ve.

Biakinn luh lai te ah khin Pu Sang Lian nupi Pi Par Hluan he ruahlopi in kan i tong “Pate nangmah hi maw Salai Van Din cu na si, e.. napu nih na min chim a dai bal lo, a  kal hlan ah khan chikhat biaruah ka duh an ti peng tawn, a sia a herh tuk tawn” a ti i a mitthlidor a tla, sau biaruah manh a si lo caah le Biakinn kutka hram i kan dir caah “Sunday zingah kan inn ah rawl hong kanhrawng mu” a ti i Biakinn chungah kan lut colh ve. Sabbath zaan ah cun mino pumh ah kai tel ve colh caah Pu Hrang Lian te inn cu ka phan manh hawi lo, a thaizing zingka ah cun tuante ah ka tho i ka tak kai khawlh hnu ah Pu Sang Lian te inn lei ah cun rawlhrawn ah ka kal.

Pu Sang Lian te inn ah cun khuahar innleng zong an rak tthing rih lo, hawikawm cingla tete mileng an ngei peng ko rih. Pu Hrang Lian hi Mizoram buai hlan ah India Ralkap a a rak tla ve mi a si i, Sangaukhua in India ralkap a tla mi lakah mi tlawmte hna lakah ai tel ve mi a si, Ralkap in pension a lak hnu ah Sangau Middle School cawnpiaktu ah a lut tthan mi a si i, Sangau ah cun mi rum hmasa le bochhantlak pa can zong a si a fa le zong mi puitlingah an chuak dih i mah pawcawmnak cio ah zawnruah piak hau lo in Lawngtlai le Aizawl ah rianttha an ngei cio hna, Sangau ah hin an fapa milai Sangau Primary pakhat ah cawnpiaktu rian a ttuan mi he khua le inn an hlum. Cucu Pu Hrang Lian kong ka hngalh chun a si i kan venglam ai hlat caah le chungkhat ngai ngai kan si lo caah a konglam tamtuk ka theihngalh mi a um lem lo.

Zingrawl eikhim sau ial kan tthut hnu ah Aizawl in a hung tlung mi a tu le hna le an nu Pi Par Hluan tiin Pu Sang Lian thlan zoh ah kan pawk hna, hi Aizawl a tu le hi Indiaram khuapi i ca a cawng mi an si caah a ruak an hong tanh manh ve lo, tu an pu thlan zoh ah ahong tlun ve hi a si, a tu le lakah cun nungak pahnih dawh ngai mi an um ve i a upa deuh cu Daisy a si i a nau deuh cu Rosy a si. Khuapifa kan ti cu an vunhawng a no in an mui nih a tthat fawn caah Sangau tlangval tampi nih an hnu in an dawi colh ve hna.

Thlanmual kan phak hnu Pu Hrang Lian thlanhram kan dir cu keimah ah ‘i phuhrunnak, siaremlonak le ningzahnak nih ‘ an ka zelh, kha tlukin biaruah a ka duh mi kha ziah hen nihnih thum tal hna cu ka rak caam hnawh ko lo, midang hrang ah caan ngei lo tuk dingin zeirian pipa ttuan zong ka si lo, mitangah tangka tlawmte hlawh in ai hlawhfa ve ko mi ngai ka si ko ttung. Nihnih thum tal cu caan rak pe ning law siarem tein ka liamter khoh ko hnga nain tu ah cun nikhua an liam cang i ka damchung cu siaremloin ka um cang ko lai hih ka ti ka lungchung tein ka khuaruah a nuam kho hngin lo.

Pu Hrang Lian nupi Pi Par Hluan (Siampui pi) zong cu a nun a chunhnu ve ngai cang lunglen le zuunngaih bu he lebang cun caan sau a ngei ve ti lo ti khi a fiang ko, lei a lamh ah ai hnin cang i, a khuahmuh hna zong an fiang tilo, cu tlukin a nun a chunhnu ve ko cang mi nih a dawtmi a pasal thlanro cung a ttah hun hmuh ah cun zoh ngam a si lo.Pi Par Hluan hi a cuar le a hmaitung hna zoh ah kum upa tar caklo ngai a si cang nain a nungak lio ah cun khuakhat nungak dawh a si hrim hrim lai ti ai fiang ko, cu bantuk khuakhat nungak dawh a tthi kho mi Pu Hrang Lian zong hi mi men cu a si lai lo, an tu le an fale hrim hun zoh ah muichia tuk an um lo, an mah le an chan lio cio ah cun mi dawh le mi za chungkhar hrim an si ko.

Cuti bantukin thlan an thianh le an ttah lio ah cun kei cu a hlat deuhnak ah ka va kal i ka zoh ko hna. Pi Par Hluan nih a hlun ngai cang mi puan a lak i thlanlung a ih hnu khin ka pawngah a hung dir, Pu Hrang Lian nih biaruah a ka duh mi le chimh a ka duh mi zeitak dah a si hnga timi cu hngalh ta lo ka ngamh lo nain Pu Hrang Lian nih a kan liamtak fawn cang caah a hngal ding um chun cu Pi Par Hluan lawng hi a si cang, ka raltthatnak le zahhngalhlo nak vialte he Pi Par Hluan cu ka hal tawp.

Ka pi, a caan zong a si tuk theng lem lai lo nain ka lungsia a rem kho bak lo i hung in hal ko usih law, nangmah nih nai siarem deuh lo ah cun na ka leh lo zongah nangmah nawl tu sisehlaw, Ka Pu nih khan a liam hlan ah biaruah ding kan ngei a kati mi kha, na hngalhpi mi hna a si el maw? A si lo ah na hngal ve el maw? Na hngalhpi mi hna a si el ah cun zaangfahnakin nangmah nih ka pu thlarau hnangamnak ding le ka damchung siarem in ka um khoh nak hnga hong ka chim law “ ka duh ko ka hei ti, Pi Par Hluan cu thawkfakpi in a chuah i a mitthli do rte te hna duhsahin a hnawh hnu khin ka a kut cuar sawng ngai cang mi phusa lum hrim a um ti lo mi a kut in ka kut cakeh lei a tlaih i lam hla pi zoh pah khin hitin biahram a hung domh.

“Vei aw.. Pate, na hawi le Laiholh in casual na chuah mi khan nan chuah voikhatnak khan hrelh lo te in nap u nih a rel ve tawn, nan chuah thai ti lo hnu hna khan ‘ziah hme an chuah tthan tilo’ tiin a um hmun in ai caih len ve tawn, Lawngtlai ah nan chuah mi Cauk kha Pasiam nih uk khat te a von phurh i kha cauk a rel hnu lebang khan cun pumpak in nangmah ton an duh cang. Zaan khat cu zandang khom a lo loh ruahlopi in biadangpi a ka ruah. “Siampui pi kan tuanbia hi ttial ter ve ka duh” a ti, zeipipa ah ka ruah piak lem lo, a herh lo tuk mi a si, kan tuanbia hna ho nih dah an theih duh la, mi nih an kan nihsawh lai kati i ka duh lo, kei nih cun a chim chel paoh ah fakpi in ka el lengmang, nain a thih lai tiangah cu bia cu a chimp eng theu ko”

A bia a peh lo, chikhat cu a dai i a zoh nak cu piang tein a zoh ko rih zeihmanh khi thei hlah sehlaw a mit nih zeihmanh hmu hlah sehlaw a lo, a bia hun peh piak zia ka hngal lo, a mah nih peh lawlaw sehlaw a ttha hnga kati i holh loin ka dir ve ko, sau ial holh lo in a um hnu ah ruahlopi in a bia a von peh. “Pate, Minung kan nunnak ah hin ruahchannak in kan nung kan ti nain a tam deuh hi cu hnabseinak a si, hringnun hi hnabsei a si, thaizingah zeidah a cang lai timi zong kan hngal lo, kan cungah a tlung mi thil tak tak hmanh hi theihthiam kan i fawih tawn lo. Minung ni hnabeisi in a leng mi kan si caah zei thil paoh kan cungah tlung sehlaw Pathian i bochhan hi a rak biapi tuk, Pathian nih hin kan hrangah a ttha lo ding mi khua a khang lo, cu caah zeipaoh kan cungah tlung sehlaw lawmhbia chim lawng lawng hi kan ti khoh mi a rak si ko”

Pi Par Hluan biachim nih a ka tlau ter chin chin, a sullam a chim duhnak ka theithiam lo ruahdam zia zong ka thiam lo. “Tu tan cu sau hna na caam ding a si ah cun na pu sin in theihna duh mi vialte cu keimah nih kan chimh ko lai, na Pu dam lio ah ka duh lo bik mi a si nain na Pu thlarau siarem tein a um nak ding a si ah cun keimah nih ka chim ko lai, chim nuam cu a si lo nain ka cung i a tlak ko cang caah ka chim ko lo ah cun zeitiawk tha, kei hi tar caklo hna ka si cang caah nangmah tu kan inn ah rak leng law mileng um lo kar hna ah kan chimh tawn la cuh” a ti i cu ni cun kan ttian.